Türkiye, plastik üretiminde dünya sıralamasında üst basamaklara tırmanırken, çevreye olan etkileri ve atık yönetimi tartışmaları da giderek büyüyor.
Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) verilerine göre, Türkiye 2024 yılında toplam 9,9 milyon ton plastik mamul üreterek dünya genelinde yedinci sırada yer aldı. Bu rakam, 2023’e kıyasla yüzde 8,8 oranında bir artış anlamına geliyor. Dikkat çeken bir diğer veri ise nüfus artışının aynı dönemde sadece yüzde 0,34 seviyesinde kalması. Bu durum, plastik üretiminin nüfusa oranla yaklaşık 25 kat daha hızlı arttığını ortaya koyuyor.
Plastik En Çok Ambalaj ve İnşaatta Kullanılıyor
Türkiye’de üretilen plastiğin yüzde 40’ı ambalaj sektöründe, yüzde 22’si ise inşaat alanında değerlendiriliyor. Otomotiv, tekstil, elektronik ve tarım gibi sektörler de kalan kısmı tüketiyor.
Ancak üretimdeki bu büyüme, beraberinde ciddi bir atık sorununu da getiriyor. Türkiye’de yıllık plastik atık miktarı 5,6 milyon tona ulaşmış durumda. Bu da kişi başına yılda yaklaşık 65 kilogram plastik atık anlamına geliyor.
PAGEV’in güncel raporuna göre, Türkiye’de genel atık geri dönüşüm oranı yüzde 34,9 iken, plastik atıkların geri dönüşüm oranı ise yalnızca yüzde 20 seviyesinde kalıyor.
Atık İthalatında Rakamlar Tutarsız
Plastik atık ithalatı da Türkiye’nin gündeminden düşmüyor. DW Türkçe’nin aktardığına göre, Türkiye 2023 yılında resmi kayıtlara göre 456 bin ton plastik atık ithal ettiğini bildirirken, Eurostat ve BM Comtrade verileri gönderici ülkelerin bu rakamı 660 bin ton olarak açıkladığını gösteriyor. Aradaki yaklaşık 200 bin tonluk fark, atık yönetimi süreçlerinin şeffaflığına ilişkin soru işaretlerini beraberinde getiriyor.
En çok plastik atık gönderen ülkeler sırasıyla İngiltere (141 bin ton), Almanya (87 bin ton), Belçika (74 bin ton), İtalya ve Hollanda olarak öne çıkıyor.
Küresel Sorun Derinleşiyor
Türkiye’nin karşılaştığı bu tablo, aslında küresel bir sorunun parçası. Dünya genelinde plastik üretimi 2023 yılında 413 milyon tona ulaştı. Bu, 1970’li yıllara göre neredeyse sekiz katlık bir artış anlamına geliyor. Üstelik plastik üretimindeki artış, dünya nüfusundaki büyümenin dört katı hızında ilerliyor.
Uluslararası Kıyı Temizliği hareketinin 2023 raporuna göre gönüllüler, dünya genelinde 3,6 milyon kilogram çöp topladı. En çok rastlanan atıklar ise sigara izmaritleri ve plastik şişeler oldu. Toplamda 14 milyonun üzerinde atık denizlerden ve kıyılardan çıkarıldı.
Çözüm Üretimi Azaltmak
Çevre örgütleri ve uzmanlar, geri dönüşümün tek başına yeterli olmadığını ve plastik üretiminin azaltılması gerektiğini vurguluyor. Greenpeace’in de aralarında bulunduğu birçok kuruluş, plastik krizinin çözümünün sadece atık yönetimiyle sınırlı olmadığını, üretim ve tüketimin kökten azaltılması gerektiğini belirtiyor.
Türkiye’nin hızla artan plastik üretimi, düşük geri dönüşüm oranları ve şeffaflığı tartışmalı atık ithalatı politikaları, daha sürdürülebilir ve kapsayıcı bir atık yönetim sistemine duyulan ihtiyacı her geçen gün daha görünür hale getiriyor.
