Türkiye, Ar-Ge yatırımlarını artırsa da OECD ve Eurostat’a göre 2021’de GSYİH’nin %1,1’ini ayırırken AB ortalaması %2,2 seviyesindedir.
Aralarında İsveç (%3,3), Avusturya (%3,2) ve Almanya’nın (%3,1) bulunduğu ülkeler, Ar-Ge harcamaları ile yenilik çalışmalarında ön planda yer alıyor. Bu başarının temelinde devlet ile özel sektör arasındaki uyumlu işbirliği yer alıyor.
Ar-Ge Yatırımlarında Sıçrama: Hedefler ve Gerçekler
2023 yılında Türkiye’nin toplam Ar-Ge harcaması bir önceki yıla göre 178 milyar 873 milyon TL artışla 377 milyar 542 milyon TL’ye yükselmiştir. Buna rağmen, özellikle teknoloji ve inovasyon alanında liderlik yarışının sert geçtiği küresel pazarın büyük oyuncularına karşı rekabet avantajı kazanılamamıştır. Bir tarafta ucuz iş gücü ve devlet destekleriyle büyüyen Çinli şirketler, diğer tarafta ise yeni patent başvuru sayılarıyla dikkat çeken ABD ve AB şirketleri yer almaktadır. 2023 yılında Çin, Ar-Ge harcamalarını %8,1 artırıp 3,3 trilyon yuan seviyesine çıkararak, yaklaşık 455,1 milyar dolar gibi dikkat çekici bir rakama ulaşmıştır.
Teknolojik Rekabetin Çetin Mücadelesi
Xiaomi, SHEIN, Huawei ve ByteDance gibi şirketler Çin ekonomisinin küredeki konumunu güçlendirirken, ABD ise Ar-Ge konusunda dev yatırımlar yapan Apple, Tesla ve Nvidia gibi şirketlere ev sahipliği yapmaktadır. Aynı zamanda ABD’nin Çinli şirketlere uyguladığı yaptırımlar dikkat çekmekte ve bu adımlar, küresel rekabet dengesini koruma çabası olarak yorumlanmaktadır.
Türkiye’nin Ar-Ge Yol Haritası
Türkiye’deki Ar-Ge yatırımlarının beklenen seviyelere ulaşmamasının başlıca sebepleri özel sektörün bu alana yeterli kaynak ayıramaması, devlet desteklerinin sınırlı kalması ve Ar-Ge kültürünün tam anlamıyla oturmaması olarak sıralanmaktadır. Avrupa Birliği, Horizon Europe gibi projelerle Ar-Ge’yi destekleyen 100 milyar euroya varan bütçeler ayırarak bu alanda öncülüğünü korumaktadır. Türkiye’de ise başta Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı olmak üzere TÜBİTAK ve KOSGEB’in sunduğu destekler henüz AB standartlarına ulaşmamıştır.
Yüksek Teknoloji ve Hedeflenen Gelecek
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, önümüzdeki dönemde Ar-Ge odaklı, rekabetçi ve katma değeri yüksek ürünlerin üretimi ve ihracatı konusunda önemli hedefler belirlediklerini ifade etmiştir. 2028’e kadar yüksek teknoloji ihracatını 9,1 milyar dolardan 19,5 milyar dolara çıkarmayı hedeflediklerini dile getiren Bakan, yeni teşvikler ile Ar-Ge’yi desteklemeyi sürdüreceklerini belirtmiştir.
Savunma Sanayiinin Ar-Ge Liderliği
Türkiye’de savunma sanayii sektörü, Ar-Ge harcamalarında liderliği ele almıştır. Turkishtime tarafından yayınlanan “Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması” raporunda TUSAŞ, ASELSAN ve HAVELSAN gibi şirketler listenin ön sıralarında yer almıştır. Uzmanlar, Ar-Ge faaliyetlerinin yalnızca savunma sanayii ile sınırlı kalmaması ve diğer sanayi kollarına da yayılması gerektiğini dile getirmektedir. Ancak bu başarının sağlanması hem devletin hem de özel sektörün koordineli çalışması ile mümkün olacaktır. Ar-Ge yatırımlarının artması ile birlikte Türkiye’nin yenilik çalışmalarında daha rekabetçi bir konuma ulaşması beklenmektedir.
