Çay üretimi sırasında ortaya çıkan atıklar, çevre kirliliğinden ekonomik kayıplara kadar birçok soruna neden oluyor. Ancak bu soruna çözüm sunan bir çalışma, çay atıklarının kaderini değiştiriyor. Polimer malzeme mühendisi Dr. Mustafa Kuyumcu, çay fabrikalarında biriken atık lifleri dönüştürerek çevre dostu, sürdürülebilir bir malzeme geliştirdi.
Yıllık yaklaşık 1,3 milyon tonluk üretimiyle dünyanın en büyük çay üreticileri arasında yer alan Türkiye’de, işleme sürecinde oluşan çay lifi, toz ve posalar genellikle değerlendirilemeden bertaraf ediliyor. Bu durum, çevreye zarar vermekle kalmıyor, aynı zamanda ekonomik bir kaynağın da israf edilmesine yol açıyor.
Rize’nin Çamlıhemşin ilçesinde doğup büyüyen Dr. Mustafa Kuyumcu, çocukluk yıllarından itibaren çay üretim sürecine tanıklık ettiğini belirterek, bu atıkların birer hammadde olarak kullanılabileceği fikrinden yola çıktığını söylüyor.
Yılda 120 Bin Ton Atık Oluşuyor
Kuyumcu’nun aktardığına göre Türkiye’de her yıl 100 ila 120 bin ton arasında çay atığı oluşuyor. Mevcut durumda bu atıkların bir bölümü preslenip yakılıyor ya da organik gübreye dönüştürülmeye çalışılıyor. Ancak hem enerji verimi düşük hem de çevresel etkileri yüksek olan bu yöntemler sürdürülebilir değil.
Dr. Kuyumcu ve ekibi, çay liflerini özel bir işlemden geçirerek plastiğe alternatif olabilecek biyokompozit granüller elde ediyor. Bu malzeme, otomotivden inşaata, mobilyadan züccaciyeye kadar farklı sektörlerde plastik yerine kullanılabiliyor. 2024 yılı itibarıyla 5 ton çay atığını işlediklerini belirten Kuyumcu, “Bu sayede yaklaşık 120 ağacın kesilmesini önledik. Hedefimiz bu miktarı 500 tona çıkararak 12 bin ağacın doğada kalmasını sağlamak” dedi.
Geliştirilen biyomalzeme yalnızca çevreci değil, aynı zamanda sanayiye kazandırılmış yerli bir çözüm. Kuyumcu, saf plastik yerine kullanılabilen bu ürünün karbon salımını azaltma, su tüketimini düşürme gibi avantajlara sahip olduğunu belirtiyor. Ayrıca büyük üreticilere yönelik satışların yanı sıra halkın bilinçlenmesini sağlamak adına çaydan üretilmiş çay tabağı ve tepsi gibi günlük kullanım ürünleri de geliştiriliyor.
Doğadan İlham Alan Çözüm: Çay Lifi Granül
Kuyumcu, çay lifi atıklarının işlenme sürecini şöyle açıklıyor: “Lifleri granül haline getiriyoruz; tıpkı plastik hammaddesi gibi. Bu granüller daha sonra büyük üreticiler tarafından kalıplara dökülerek çeşitli ürünlerde kullanılıyor. Temel hedefimiz sürdürülebilirliği sanayiyle buluşturmak.”
Bu yenilikçi çalışma, yalnızca çay atıklarını ekonomiye kazandırmakla kalmıyor, aynı zamanda çevresel etkileri azaltarak döngüsel ekonomi açısından da önemli bir örnek oluşturuyor. Pirinç kabuğu, kahve posası, odun lifi gibi doğal atıklardan üretilen alternatif malzemelere bir yenisi daha eklenmiş oldu: Rize’nin çay lifleri, artık doğa dostu ürünlerin ham maddesi.
