Ember’ın hazırladığı “Türkiye Elektrik Görünümü 2025” raporu, Türkiye’nin rüzgâr ve güneş enerjisinde sürdürülebilir bir büyüme sağladığını ortaya koyuyor. 2024 yılı verilerine göre, elektrik üretiminde rüzgâr ve güneş enerjisi, yerli kömürün elektrik üretimini ilk kez kalıcı olarak geride bıraktı.
Güneş Enerjisinde Büyük Artış
Rapora göre, 2024 yılında Türkiye’de güneş enerjisinden elektrik üretimi, bir önceki yıla kıyasla %39 artarak önemli bir sıçrama gerçekleştirdi. Güneş enerjisinin elektrik üretimindeki payı %5,7’den %7,5’e yükselirken, rüzgâr enerjisinin payı da %10,6’dan %10,7’ye çıktı. Böylece rüzgâr ve güneş enerjisinin toplam elektrik üretimindeki payı %18’i aştı.
Güneş enerjisinden elektrik üretimindeki hızlı büyüme dikkat çekiyor; 2022 sonunda 10,9 GW olan güneş enerjisi kurulu gücü, 2024 sonunda 19,8 GW’a ulaşmış durumda. Bu artışın başlıca nedeni, öz tüketim odaklı güneş enerjisi projelerinin yaygınlaşmasıdır.
Elektrik Üretiminde Dönüşüm
2024 itibarıyla, rüzgâr ve güneşten üretilen toplam elektrik miktarı 62 TWh ile yerli kömürden üretilen 47 TWh seviyesini geride bıraktı. Rüzgâr ve güneş, yerli kömürün 2019’da ulaştığı 53 TWh olan zirve üretim değerini de geçmeyi başardı. Mevcut projeksiyonlara göre, yerli kömürden elektrik üretiminin rüzgâr ve güneşin elektrik üretimini yeniden geçmesi beklenmiyor.
Talep Artışı ve Yenilenebilir Enerji
Her ne kadar yenilenebilir kaynaklarda ciddi bir artış yaşansa da, elektrik talebindeki artış hâlâ rüzgâr ve güneş enerjisindeki büyümenin önünde bir engel teşkil ediyor. Son beş yılda elektrik talebi 42 TWh artarken, aynı dönemde rüzgâr ve güneşten sağlanan elektrik üretim artışı yalnızca 31 TWh oldu. Aradaki fark, ithal kömür ve doğalgaz santralleriyle kapatıldı.
2024’te yaşanan sıcak hava dalgaları nedeniyle soğutma ihtiyacı arttı ve elektrik tüketiminde %5,5’lik bir artış kaydedildi. Haziran ve Temmuz aylarında sıcaklık rekorlarının kırılması, tüketimde rekor seviyelere ulaşılmasına neden oldu.
Kömürden Elektrik Üretiminde Rekor
Türkiye, 2024 itibarıyla Almanya’yı geride bırakarak Avrupa’da kömürden en çok elektrik üreten ülke konumuna geldi. İthal kömürden elektrik üretimi artışının sürmesiyle, Türkiye’de kömürden elektrik üretimi 122 TWh ile yeni bir rekora ulaştı. Ancak kömürün toplam elektrik üretimindeki payı %36 seviyelerine geriledi ve ithal kömürün elektrik üretimindeki payı %61’e çıktı.
Doğalgazın elektrik üretimindeki payı da 2024’te %18,5’e gerileyerek, fosil yakıtların üretimdeki payını %55’e çekti. Bu, son 31 yılın en düşük seviyesi.
Gelecek Hedefleri
Raporda, Türkiye’nin COP29 zirvesinde açıkladığı yeni hedeflere de yer veriliyor. 2035’e kadar rüzgâr ve güneş enerjisinin kurulu gücünün yaklaşık dört katına çıkarılması planlanıyor. 2024 sonunda toplam 32 GW olan rüzgâr ve güneş kurulu gücünün, 2035’te 120 GW seviyesine ulaşması öngörülüyor. Bu hedefler gerçekleşirse, 2035’te elektrik üretiminde fosil yakıtların payı %20’nin altına gerileyebilirken, rüzgâr ve güneşin toplam payı %49’a çıkabilir.
Türkiye’nin Atması Gereken Adımlar
Rapor, Türkiye’nin rüzgâr ve güneş enerjisinde önemli bir aşama kaydettiğini ve fosil yakıtlardan bağımsızlaşma yolunda ilerlediğini gösteriyor. Ancak artan elektrik talebinin tamamen yenilenebilir kaynaklarla karşılanabilmesi için hızlı ve kararlı yatırımlara, destekleyici politikalara ve güçlü bir altyapıya ihtiyaç olduğu vurgulanıyor.
Bu kapsamda:
- Yeni rüzgâr ve güneş santrallerinin kurulabilmesi için şebeke altyapısının güçlendirilmesi,
- Mevcut santrallerde güneş gibi ikincil kaynakların hibrit kullanımının hızlandırılması,
- Yeni projelerin devreye girebilmesi için enerji ihalelerinde süreçlerin iyileştirilmesi,
- Artan yenilenebilir üretimin değerlendirilmesi için batarya ve ihracat kapasitesinin artırılması kritik önem taşıyor.
Türkiye’nin ayrıca komşu ülkelerle elektrik şebekelerini entegre etmesi, hem arz güvenliğini artırması hem de fazla yenilenebilir enerji üretimini dış pazarlara satabilmesi açısından büyük fırsatlar sunuyor.
