2024 yılı, Türkiye metal döküm sektörü açısından oldukça zorlu ve dalgalı bir dönem olarak kayıtlara geçti. Yıl boyunca sanayi üretiminde yaşanan düşüş, sektörde doğrudan hissedildi.
Türkiye ekonomisi, küresel belirsizlikler, artan üretim maliyetleri ve döviz kurundaki oynaklıklar nedeniyle sıkıntılı bir dönemden geçti. Yılın ilk çeyreğinde iç talebin etkisiyle %5,7 oranında büyüme yaşanırken, sonraki çeyreklerde talepte görülen yavaşlama, büyümeye olan katkıyı azaltarak sanayi üretimini de olumsuz etkiledi.
İkinci ve üçüncü çeyreklerde hem iç hem de dış talepte görülen zayıflık, ihracat performansını geriletti ve sanayi sektörünün genel büyümeye olan katkısını sınırladı. Satın alma yöneticileri endeksi ile kapasite kullanım oranı gibi öncü göstergelerde de bu dalgalanmaların etkisi net biçimde gözlemlendi. İş gücü maliyetlerindeki yükseliş ve ithal ürünlerin rekabet avantajı, yerli üretici üzerindeki baskıyı artırdı.
Dökümün Temel Müşterileri Dalgalı Bir Grafik Sergiledi
Metal döküm sektörünün ana müşteri gruplarını oluşturan otomotiv, makine, beyaz eşya ve inşaat sektörleri 2024 yılında karmaşık ve dalgalı bir performans gösterdi. Otomotiv üretimi, iç pazarda sıkılaşan finansal koşullar ve model değişimleri nedeniyle düşüş yaşarken, ihracat da Avrupa pazarındaki durgunluk nedeniyle darbe aldı.
Makine ve ekipman imalatı sektörü yıl genelinde dalgalı bir seyir izledi. Kur dalgalanmaları ve yatırımlardaki yavaşlama sektöre olumsuz yansıdı, ancak yıl sonuna doğru iç talepteki sınırlı toparlanma, sektöre bir miktar nefes aldırdı. Beyaz eşya sektörü ise hem iç pazarda daralma hem de ihracatta sınırlı istikrar ile yılı zor tamamladı.
İnşaat sektörü, kamu yatırımları ve deprem sonrası yeniden yapılanma sayesinde yılın ilk yarısında döküm sektörüne pozitif katkı sağladı. Ancak ikinci yarıda finansman koşullarının sıkılaşması nedeniyle inşaat faaliyetlerinde yavaşlama gözlendi.
Üretimde Sert Gerileme Yaşandı
2024 yılında Türkiye’nin toplam metal döküm üretimi, bir önceki yıla göre %14,6 oranında azalarak 2,6 milyon ton seviyesine geriledi. Bu daralmanın en temel nedeni, demir döküm üretimindeki %19,7’lik düşüş oldu. Gri dökme demirde %19,3, sfero dökümde ise %19,6 oranında gerileme yaşandı.
Çelik döküm üretimi de %21,9 oranında düşerek 201 bin ton seviyesinde kaldı. Bu olumsuz tabloya rağmen alüminyum döküm üretimi %2,7 artışla yaklaşık 678 bin tona ulaştı ve sektörde kısmi bir olumlu tablo sundu.
İstihdamda Daralma Belirginleşti
İmalat sanayisinde yaşanan genel durgunluk, metal döküm sektörünün istihdam yapısına da yansıdı. Nitelikli personel bulmakta yaşanan zorluklar ve üretim kapasitelerindeki düşüş, firmaların istihdam artışına temkinli yaklaşmasına neden oldu. 2024 yılı boyunca sektörde istihdamda genel bir daralma gözlendi.
Yüksek Maliyetler Kârlılığı Zayıflattı
2024, döküm sektöründe maliyet enflasyonunun en yoğun hissedildiği yıllardan biri oldu. Asgari ücretteki ciddi artış ve döviz kurundaki dalgalanmalar, üretim maliyetlerini doğrudan yukarı çekti. Hammadde fiyatları 2023’e kıyasla daha istikrarlı seyretse de hurda ve pik demir türlerinde TL bazında %22 ila %32 arasında artış yaşandı. Bu artışla birlikte hammadde, toplam döküm maliyetlerinin %44’ünü oluşturdu.
Enerji fiyatlarında (elektrik ve doğalgaz) göreli bir stabilite sağlansa da saatlik iş gücü maliyeti %76 oranında arttı ve toplam döküm maliyetlerindeki işçilik payı ortalama %30 düzeyine ulaştı.
Ciro ve İhracatta Gerileme Görüldü
2024 yılı sonunda sektörün toplam cirosu %7,3 azalarak 8,5 milyar Euro seviyesinde gerçekleşti. İhracatın ciro içindeki payı %74,4 gibi yüksek bir oranda kalmaya devam etse de, toplam ihracat hacmi %14,6 oranında düşerek 1,8 milyon tona geriledi.
Özellikle demir ve çelik döküm ürünlerinde yaşanan ihracat daralması bu sonucun temel nedenini oluşturdu. Dökme demir ürünleri ihracatı, Avrupa’daki otomotiv üretiminin düşüşünden büyük ölçüde etkilendi. 2024 yılında küresel otomobil üretimi 75,5 milyon adet olarak gerçekleşirken, Avrupa Birliği otomotiv üretimi %6,2 oranında azaldı.
Kuzey Amerika’da üretim %3,2 düşerken, Güney Amerika’da Brezilya öncülüğünde %1,7 oranında artış görüldü. Çin ise %5,2’lik büyüme ile üretimini artırarak %35,4’lük pazar payıyla dünya liderliğini daha da sağlamlaştırdı.
Alüminyum döküm ihracatında ise pozitif bir tablo çizildi. Bu segmentte ihracat hacmi %2,4 oranında artarak 538 bin tondan 551 bin tona yükseldi.
2025 İçin Belirsizlikler Devam Ediyor
2025 yılına dair mevcut göstergeler, sanayi sektöründe zorlu koşulların süreceğine ve küresel-bölgesel risklerin sektör performansı üzerinde baskı yaratmaya devam edeceğine işaret ediyor. Talep dalgalanmaları ve maliyet baskıları nedeniyle sektörün hem iç hem dış pazarda istikrarlı bir büyüme yakalaması kolay görünmüyor.
